CELALİ İSYANLARI

Osmanlı için 17.yüzyıl, bunalım ve çalkantılar çağı olarak başladı. Batı sınırlarında yaklaşık yüz yıldır devam eden barış, nihayet bozulmuş ve sonu gelmeyen savaşlar baş göstermişti. Anadolu’da da büyük isyanlar patlamıştı. Aslında 16.yüzyılda başlayıp 17.yüzyıla da sarkan bu isyanlara Celali İsyanları deniliyor. Bu ad, isyanlardan ilkinin önderi olan Şeyh Celal’den geliyor. Bozoklu (Yozgat) Şeyh Celal, mehdi olduğu iddiasıyla  1519’da Osmanlı yönetimine başkaldırmıştı.

Anadolu’da ilk Celali hareketleri, tarihe Suhte İsyanları diye geçen medrese öğrencilerinin isyanıydı. Ama asıl olarak asker sınıfından levent ve sekbanların hareketiyle başladı ve Haçova Savaşı’ndan sonra genel bir ayaklanmaya dönüştü. Celali leventler Karayazıcı Abdülhalim, kardeşi Deli Hasan, Kalenderoğlu Mehmet, Tavil Halil gibi sekban bölükbaşıların etrafında ordular oluştu. Bu ordular büyük ölçüde köylü-göçebe Anadolu Türklerindendi. Devlet güçlerinin baş edemediği bu isyancılar, üzerlerine gönderilen Osmanlı ordusunu yendiler. Anadolu’daki köylüler canlarını kurtarmak için yerleşim yerlerini terk ederek dağlara sığınmak zorunda kaldılar. Osmanlı tarihine bu döneme Büyük Kaçgun denmesi bu yüzdendi. Osmanlı isyanlara karşı değişik politikalar izledi. Bir yandan Celali ordusunu ezmeye çalışırken, bir yandan da Celali önderlerine rütbe dağıtarak isyanın önüne geçmeye çalıştı. Örneğin Karayazıcı’ya Amasya Sancakbeyliği, Deli Hasan’a da Bosna  Beylerbeyliği görevi verildi. Bu da çözüm olmayınca, Veziriazam Kuyucu Murat Paşa komutasındaki büyük bir Osmanlı ordusu Celaliler üzerine yürüdü. Kuyucu Murat Paşa 1607’de, Güney Anadolu ve Suriye’de egemenliğini ilan eden Canbulatoğlu Ali Paşa’nın ordusunu Amik Ovası’nda yendi. Sonra Maraş yakınlarında Göksun Yaylası’nda Kalenderoğlu komutasındaki Celali ordusunu ezdi. Yakalanan binlerce isyancı idam edilerek daha önce açtırılan büyük kuyulara atıldı. Murat Paşa’ya Kuyucu lakabı bu yüzden verildi. Murat Paşa, Celalilerin kökünü kazımak üzere Anadolu’da isyancı avına çıktı. Celali olduğu ya da destek verdiği düşünülen binlerce kişi idam edildi.