İLK TÜRKÇE OYUN

Ermenilerin modern Türkiye/Türkçe Tiyatrosuna yaptıkları katkı çoğumuz tarafından bilinmektedir. Hatta konservatuarlarda Hagop Vartovyan (Güllü Agop), Tomas Fasulyacıyan, Eliza Binemeciyan ve daha niceleri dillendirilir ama Venedik’te Ermeni rahiplerin yıllarca Türkçe oyunlar yazdığından hiç bahsedilmedi. 1800’lü yılların ikinci yarısında İstanbul’da kurulup gelişmiş Ermeni tiyatro guruplarından, Türkçe temsilleri ve Türkiye tiyatrosuna katkıları bir yana, en eski oyun 1790’da İtalya’nın Venedik’inde, Ermenice harfli Türkçe olarak yazılmıştı. Ermeni tiyatrosunun Türk tiyatrosuyla ilişkisi, İstanbul’da henüz ne modern bir Ermeni, ne de modern bir Türk tiyatrosundan bahsetmenin mümkün olmadığı yıllarda, Ermeni Katolik Mıkhitar rahiplerinin Venedik’teki San Lazzaro adasındaki manastırında başlamıştı.

Yurtdışına savrulmuş olmalarına rağmen, İtalya’nın saygın üniversitelerinden Venedik Ca’Foscari’nin Doğu dilleri ve edebiyatları bölümünü bitirmiş, Ermenice ve Türkçeyi, yurtdışında öğreten, inceleyen, tanıtan, kullanan Ermeni vatandaşlarımızdan Yervant Baret Manok, tarihimizin bu alanındaki sis perdesinde bir gedik açıyor, kitabıyla bir ışık tutuyor. Bu bakımdan, bugüne değin Türkiye’de Batılı tarzda tiyatronun, Şinasi’nin 1860’ta yazdığı Şair Evlenmesi ile başladığı bilinmiş ve böyle öğretilmiştir.

Sivas şehrinden kalkıp İtalya’nın Venedik şehrine okumaya ve ilahiyat bilgilerini geliştirmeye gelen Mıkhitar Sepasdatsi, diyasporası ve Ermenistan ile dünya Hristiyan Ermenileri’nin %3’ünü teşkil eden Katoliklerdir. İflah olmaz, katı bir laik olan Napoleon, İtalya’daki tüm manastırları kapatırken Ermeni Katolik rahiplerine daha önce bahşedilmiş San Lazzaro adasına dokunmamıştır. Tabii burada, bizim Anadolulu Ermeni rahiplerimizin San Lazzaro adasının gönderine Osmanlı bayrağını astıklarını ve o dönem Napoleon’un da Osmanlıları karşısına almak istemediği için buna ses çıkarmamıştır.