HARF DEVRİMİ

 

Mustafa Kemal’in cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte giriştiği devrim ve reformlar, yepyeni bir toplumun şekillenmesine yol açıyordu. Özellikle toplumsal ve kültürel alanlarda çok büyük yenliklere imza atılarak, Batı kanunlarına ve Batılı bir düzene yönelinmişti.  Bir yandan ekonomik hayat yeni baştan düzenlenir ve Türkiye hızla sanayileşirken modernleşme ve çağdaşlaşma yeni Türkiye’nin programı haline geldi.

1928’e gelindiğinde Mustafa Kemal, çok önem verdiği bir alanda büyük bir atılım başlattı: Türk dili ve alfabesi…  O tarihe kadar Türkiye’de Arap harfleri kullanılıyordu. Türklerin İslam’ı benimsedikleri tarihten itibaren Arap alfabesini kullandıkları düşünülürse, yeni bir alfabeye geçmek demek bin yıllık bir geleneğin yıkılması demekti. Aslında alfabe reformu önerileri 19. yüzyıl ortalarından itibaren duyulmaya başlanmıştı. Batı etkisiyle zaten İstanbul, Selanik, İzmir gibi kozmopolit yerlerde dükkan tabelaları Latin harfleriyle yazılıyordu. Türk milliyetçiliğinin gelişimine paralel olarak Arap harflerinden kurtulmayı önerenler de vardı.

Mustafa Kemal’in bu fikirlerden gençliğinde etkilendiği biliniyor. Ancak bu fikirleri uygulama fırsatı bulması için 1928’e kadar beklemesi gerekti. İlk önce 28 Mayıs’ta resmi daire ve kuruluşlarda uluslararası rakamların kullanılmasına yönelik bir yasa çıkarıldı. Harf reformu için bir komisyon kuruldu. Yeni alfabenin hayata geçirilmesi için 5 ila 15 senelik geçiş süreçleri öngören komisyonda bulunan Falih Rıfkı Atay’ın aktardığına göre Atatürk bu ya 3 ayda olur ya da hiç olmaz diyerek zaman kaybedilmemesini istedi. Alfabe tamamlandıktan sonra 9 Ağustos 1928’de Atatürk alfabeyi CHP’nin Gülhane’deki galasına katılanlara tanıttı. 11 Ağustos’ta Cumhurbaşkanlığı hizmetlileri ve milletvekillerine, 15 Ağustos’ta da üniversite öğretim üyeleri ve  edebiyatçılara yeni alfabe tanıtıldı. Ağustos ve eylül aylarında da Atatürk farklı illerde yeni alfabeyi halka tanıttı. 29 Eylül’de yeni harfler marşı bestelendi. 8-25 Ekim tarihleri arasında resmi görevlilerin hepsi yeni harfleri kullanımla ilgili bir sınavdan geçirildi. 1 Kasım 1928’de ise meclis şu kararı aldı: Şimdiye kadar Türkçeyi yazmak için kullanılan Arap harfleri yerine, Latin esasından alınan ve kanuna ilişik cetvelde gösterilen harfler, Türk harfleri unvan ve hukuku ile kabul edilmiştir.