LALE DEVRİ

Osmanlı’nın gerileme süreci, Avrupa devletlerinin yükselişine tekabül etti. 18.yüzyılın başında Osmanlı, Avrupa’daki genişleme siyasetini terk etmek zorunda kaldı ve o güne dek tepeden baktığı Avrupa’yı daha yakından izlemeye ve tanımaya başladı. Pasarofça Antlaşması’nın (1718) ardından Avrupa ülkelerine elçiler gönderildi ve onlardan bu ülkelerin toplumsal ve kültürel hayatlarıyla, gelenek ve yenilikleriyle ilgilenip bildirmeleri de istenmişti. Aynı sırada İstanbul’da özellikle yüksek tabaka arasında yeni bir yaşam tarzı filizlenmiş, toplumsal ve kültürel hayatta birtakım yenilikler kendisini göstermişti.

III.Ahmed’in padişahlığına denk düşen bu döneme, ince bir zevkin ve kültürel girişimlerin simgesi olarak Lale Devri denilir. Lale, o sırada İstanbul’da tutkuya dönüşen ve sarayların, köşklerin, kasırların bahçelerinde bin bir rengi görülen bir çiçekti. Bu dönem, Avrupai kimi yaşam alışkanlıklarının ilk kez görüldüğü dönemdi. Mimaride, orduda, kültür hayatında Avrupa örneğinde yeniklikler ortaya çıkmaya başladı. İlk matbaa bu dönemde kuruldu, ilk Türkçe kitap basıldı, Arapça, Farsça, Yunanca kitaplar tercüme edildi. Dönem dönem İstanbul’u perişan eden yangınları önlemek üzere itfaiye teşkilatı kuruldu. Yalova’da bir kağıt fabrikası kuruldu. Dokumacılık, çinicilik yapımevleri çoğaldı. Sanat ve bilim korundu. İstanbul yeniden imara başlandı. Yeni köşkler, saraylar yapıldı. Ancak Avrupa’ya yönelen bu ilgi, küçük bir yönetici tabakayla sınırlıydı. Tüm yenilikler Veziriazam Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın girişimlerine bağlıydı. Onun çabaları sonucunda bugünkü Kağıthane Vadisi (Sadabad) köşk ve kasırları, eşsiz lale bahçeleriyle eğlence hayatının merkezi oldu. İstanbul’a yeni çeşme, sebil, imaret, medrese, kütüphane ve camiler kazandırıldı.

Bu dönem, 1730’da bir ayaklanmayla son buldu. Patrona Halil adında devşirme bir tellak yeniçerinin başlattığı isyan önlenemedi ve Damat İbrahim Paşa ve yakınları öldürüldü. III. Ahmed tahttan indildi. Lale Devri’nin izi kalmasın diye saraylar ve köşklerle donatılmış Sadabad yerle bir edildi.