İKİ ATEŞ ARASINDA KALAN HALKLAR-KARAÇAYLAR VE BALKARLAR

Karaçay ve Balkarlar, günümüzde Rusya Federasyonu’nun Karaçay-Çerkes ve Kabardin-Balkar Cumhuriyetleri’nde yaşayan Türk dilli halklardır. Sovyet toplum ve harita mühendisliğince yönetsel açıdan birbirlerinden koparılmaları sonucunda Karaçay-Balkar halkı, Karaçaylar ve Balkarlar adlarıyla iki ayrı halk olarak algılanmaktadır. Karaçay-Balkarlar, etnik kökenleri Kuban-Bulgar ve Kıpçak kabilelerine dayanan bir Türk halkıdır.  Bir başka görüşe göre ise Peçenekler tarafından Türkleştirilen bir halktır.

Rus ordusunun 1828’de Kafkasya’yı istilasıyla başlayan Rus-Kafkas halkları savaşına katılan Karaçay-Balkarlar, 1861-1880 arasında artan Rus baskısına dayanamayarak kitleler halinde Osmanlı İmparatorluğu’na göç etmişlerdir. Ekim Devrimi’nden sonra patlak veren iç savaşın Beyaz Ordu’nun yenilgisiyle sonuçlanmasından sonra Karaçay-Balkarların zengin aileleri yine Osmanlı Devleti’ne sığınmıştır.

Ağustos 1942’de Karaçay, Ekim 1942’de de Balkar toprakları Alman ordusunun işgaline uğramıştır. Almanlar, diğer bölgelerde olduğu gibi, Karaçay-Balkar topraklarında da halkın desteğini kazanma politikası izlemişlerdir. Kolhoz ve sovhoz’ların ortadan kaldırılarak sosyalist mülkiyete son verilmesi ve özel mülkiyet düzeninin yeniden kurulması, dini ibadetlerin serbestçe yapılması, en önemlisi de Sovyet rejiminin ayırdığı Karaçay ve Balkarların tekrar birleştirileceği vaatleri, bu politikanın öne çıkan unsurlarıdır.

Savaş sırasında Karaçay ve Balkırlar arasında da hem Almanlarla işbirliği yapanlar hem de partizan harekete ya da Kızıl Ordu’ya katılarak Almanlara karşı savaşanlar olmuştur. Ancak Almanlarla işbirliği yapanların sayısı son derece sınırlıydı. Karaçay-Çerkes’te yaklaşık  12.000 kişi partizan hareketlere katılmış, 5.000 Balkar ise Kızıl Ordu saflarında Almanlara karşı savaşmıştır. Buna karşılık Almanlar, Karaçay-Çerkes ve Kabardin-Balkar’da işbirliğine yanaşmayan yaklaşık 20.000 civarında sivili ya öldürmüş ya da toplama kamplarına göndermiştir.

8 Mart 1944 tarihinde Balkarlar, savaş sırasında düşmanla işbirliği yaptıkları gerekçesiyle toplu sürgüne/etnik temizliğe tabi tutulmuşlardır. Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’a sürülen Karaçayların ve Balkarların özerk statüleri lağvedilmiştir.

Diğer halkların sürgününde olduğu gibi bu sürgünde tam bir insanlık trajedisidir. Sürgün sırasında ve sürgün döneminde nüfuslarının büyük bölümünü kaybeden Karaçaylar ve Balkarlar, dönüş iznini ancak 1957’de elde edebilmişlerdir. SSCB’nin dağılmasından sonra Karaçay ve Balkarların yaşadıkları bölgenin statüsü Rusya Federasyonu içerisinde Karaçay-Çerkes ve Kabardin-Balkar Cumhuriyetleri olarak düzenlendi.