İSTANBUL'DA BULUNAN EN ESKİ İSLAM HATIRASI

İstanbul Yenikapı’da Metro ve Marmaray Projeleri çerçevesinde İstanbul Arkeoloji Müzeleri tarafından yapılan kazılar sırasında ortay çıkarılan en ilginç buluntulardan biri, üzerinde erken İslam dönemine tarihlenen yazılar bulunan bir kemik parçası. Muhtemelen bir devenin kürek kemiği, yassı ve düz bir yüzey olarak kullanılmış. Üzerinde görülen düzgün satırlar halindeki yazı, bir çeşit siyah mürekkeple yazılmış. Bazı bölümleri silinmiş olan yazı, yer yer okunabilir durumda. Theodosius Limanı’nın 7-8. yüzyıl tabakalarında bulunmuş.

Sanat tarihi uzmanı Günay Paksoy tarafından elde edilen ilk veriler oldukça ilginç. Buna göre yazı, küfi karakterde. Küfi yazının karakteristiğine uygun harekesiz (Arap alfabesindeki ünsüz harflere ünlü özelliği kazandırmak için kullanılan ek işaretler) ve noktasız yazılmış. Erken dönem Arap yazılarında henüz hareke kullanılmıyordu. Harfleri noktalamak da adetten değildi. Arapça metin hem dil, hem de yazım açısından günümüz Arapçasından farklı. Bu nedenle okunması ve çevirisi oldukça zor ve sorunlu. Buna bir de bazı bölümlerin silinmiş olması eklenince iş daha da sıkıntılı hale geliyor. Yazı üslubundan eserin, bulunduğu tabaka ile yaşıt olduğunu söylemek mümkün. Dönemin sikkeleri ile benzerlikler de dikkati çekiyor.

Bu ve benzeri yazıtlı kemikler limanda gemi batıklarının çok yakınında veya çevresinde, yani aynı katman ve düzeyde bulunmuş. Bazılarının üst köşelerinde bir delik var. Paksoy’a göre bu yazılı kemik, Müslüman evlerine asılan Ya Hafız levhalarının bir benzeri, başka bir ifadeyle hatt-ı münci veya geminin fırtınalara, korsanlara, belalara karşı korunmasını hedefleyen bir dua, Allah’a sığınan bir yakarış olabilir. Yazıtın gemilerin direklerine veya başka görünen bir kısmına asılmış olduğu tahmin ediliyor.

Eski Arap yazısı ve Kuran-ı Kerim metinlerinin yorumlanması üzerine uzman Ahmet Tekin ise, metnin bir mektup olduğu görüşünde. Tekin kemikteki yazıda, Arapça Ben, nimetlerine şükrü sana da hatırlatarak…. Asıl konuya geliyorum. Anlaşılıyorki… Konstantinniye sözcüklerini çözdüğünden yola çıkarak, bunun bir Müslümandan diğer bir Müslümana yazılmış bir mektup olduğunu söylüyor.

Bulunan bu kemik ve üzerindeki yazı Emevi döneminde Suriye ya da Mısır’da yazılmış olabilir.  Emeviler, Bizans devletinin başkentini ele geçirebilmek için 7.yüzyılın sonları ve 8.yüzyılın başlarında seferler düzenlemişler. Bazıları yıllar süren bu seferlerde Arap donanmalarının da seferlere katıldığı biliniyor. Bu yazıt, seferler sırasında Bizans hakimiyetine geçen bir gemiden çıkmış olabilir.

Tabii İstanbul ile İslam devleti arasındaki ticari bağların güçlü olduğu da biliniyor. Bu kemiğin ticaret için gelen bir gemiden düştüğünü düşünmek de mümkün.